Dijital Sağlığın hızlı gelişen bir alt kolu olan Dijital Terapötikler (DTx) hastalıkları önlemek, tedavi etmek ya da yönetmek için kullanılan kanıta dayalı etkisi gösterilmiş yazılımlar olarak tanımlanabilir. DTx ilaçlarla, cihazlarla veya bağımsız olarak kullanılabilirler. DTx ilaç optimizasyonu, hastalık yönetimi ve/veya önlenmesi ve hastalık tedavisinde kullanılmak için dizayn edilmiş kategorilere ayrılabilir.
DTx geliştirilmesi ile uğraşan şirketlere yatırımlar son 7 yılda her yıl ortalama %40 artışla 2018 yılında 1 milyar doları geçmiştir. Pek çok startup şirket bu konuda çözümler ortaya koymaya başlamış durumda. DTx kategorilerine yakından bakacak olursak;
İlaç Optimizasyonu - Dijital İlaç Arkadaşı
Dijital ilaç hatırlatıcılar ilaç kullanması gereken hastalarda en önemli problemlerden biri olan uyum sorununa yardımcı olmak üzere tasarlanmışlardır. İlaç kullanım uyumsuzluğu nedeniyle artmış hastane başvurusu ile hastaneye yatış sağlık sistemine ekstra mali yük getirdiği bilinen bir durumdur. Uyumsuzluğun nedeni birden çok faktöre bağlıdır ve altta yatan nedenin (örneğin yan etki, hastalığın veya ilaç kullanım şemasının anlaşılamaması) anlaşılması önemlidir. Özellikle antikoagülan, antiplatelet, insülin ve anti retroviral ilaçlar gibi bir dozun atlanması bile hastalığın sonuçlarına etkisi olabilecek ilaç kullanan hastalarda ayrı bir önemi vardır. Dijital uygulamalar kişiselleştirilmiş ve aile üyelerini tedavi sürecine katkı verebilecek bir şekilde tasarlanabilir.
ProteusDiscover küçük bir sindirilebilir sensor teknolojisi ile hastaların ilacı aldığı zamanı objektif bir şekilde gösterebilen bir teknoloji üzerinde çalışmaktadır.
Kronik Hastalık Yönetimi ve/veya Önlenmesi
Kronik hastalıkların kişiselleştirilmiş dijital yazılım ve uygulamalar ile yönetilmesi ve ilerlemesinin engellenmesi DTx çözümlerinin en önemli ve en çok yatırım yapılan alanıdır. Kronik Hastalığı olanların klinik tabanlı bakım planlarının uygulanması ve hastaların kendi ürettiği sağlık verileri üzerinden karar destek sistemleri ile tedavi ve yaşam tarzı değişikliklerinin uygulanmasını sağlamaya çalışmaktadırlar.
Naluri Malezya’da kurulmuş bir DTxstartup’ı olarak uygulama tabanlı kişiselleştirilmiş dijital programlar sunmaktadır. Diet, egzersiz,stres yönetimi ve kişisel bakım konularında kullanıcılarına destek vermektedir.
Ülkemizde de kronik hastaların tedavilerini yönetmelerine yardımcı olmaları için oluşturulan sesli sağlık asistanı
Albert Sağlık’ta güzel uygulama örneklerinden biridir.
Biz de Dr. Siyami Ersek Hastanesinde yakın zamanda DaiichiSankyo firmasının koşulsuz desteği ile geliştirdiğimiz Kalbim Takipte isimli uygulama ile AtriyalFibrilasyonu olan hastaların takip ve tedavisinde DTx uygulamalarının sonuçlarını gözlemleyeceğimiz Sanal AtriyalFibrilasyon kliniğimizi halkımızın hizmetine açacağız.
Hastalıkların Tedavisi – Medikal Cihaz olarak Yazılım
Medikal Cihaz olarak yazılım tedavileri geleneksel tedavi konseptleri yerine oyunlaştırma, biyosensörlere bağlı yutulabilir mikroçipler, dijital bağlantısı olan medikal takip cihazları gibi teknolojinin sunduğu çözümlerin tedavide kullanılması olarak tanımlanabilir. DTx teknolojilerinin tedavide kullanıldığı durumlardan bazıları onkoloji, diyabet, astım, anksiyete, depresyon, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu gibi durumlardır.
Mindable, Alman bir startup olup, bilişsel davranışçı terapi temelli çözümleriyle anksiyete ve ilişkili hastalıkları olanların tedavisine destek olmak için kurulmuştur. Uygulama ile panik atağa sebep olan örüntüler ortaya konularak anksiyetenin tedavisinde başarılı olmak hedeflenmektedir.
BehaVR
bağımlılık tedavisinde kullanılan sanal gerçeklik tabanlı DTx çözümüdür. Sanal Gerçeklik ile tedaviye uyum arttırılarak stres düzeyi azaltılmaktadır.
DTx tabanlı çözümler klinik pratiğe her geçen gün daha fazla girecek gibi durmaktadır. Veri güvenliği, klinik kanıtların istenilen seviyede olmaması, regülasyon sorunlarının henüz çözümlenmemesi, sağlık sistemlerinin bu tedavilerin geri ödemesini nasıl yapacağının netleşmemesi gibi sorunlar olmasına rağmen bu alanda gelecek parlak görünmektedir. 2020 yılının başında Almanya’nın DTx çözümlerini geri ödeme programına alması bu alanda büyük heyecan yarattı. Ülkemizde de bu alanda sağlıklı bir ekosistem oluşturularak yazılım şirketleri, akademi, sağlık bakanlığı ve klinikte hastaların sorunlarına yakından şahit olan doktorların bir araya gelmesi sağlanmalıdır. DTx konusunda ülkemizin sağlık politikası gereği hastaların sağlık erişimine kolay ulaşımı avantajı kullanılarak klinik kanıta hızlı ve etkili bir şekilde ulaşabiliriz.