Covid-19 ile enfekte olmuş kişi sayısı 7 milyonu, covid-19 nedenli ölen kişi sayısı ise 400 bini geçmiş durumdadır. (9/6/2020 itibari ile) Doğrudan etki ile bu seviyede yüksek sayıda morbidite ve mortaliteye neden olmuş bir pandeminin dalga etkisi nedeniyle sağlık sisteminin doğru işlemesine engel olması ve mevcut tetkik ve tedavi yaklaşımlarını geciktirmesi maalasef olağan karşılanmaktadır.
Avrupa ülkelerinde 2020 yılının mart ve nisan aylarında önceki yıl ortalamalarına göre ölüm sayılarına bakıldığında ve covid-19 nedenli ölümler karşılaştırıldığında, Hollanda’da fazla sayıdaki ölümlerin %50’si, İngiltere’de %71’i, İspanya’da %67’si ve Fransa’da %83’ü covid-19 nedenli görülmektedir. Peki bu aradaki fark nasıl açıklanabilir? Bu etkinin açıklaması için veri kısıtlı olsa da devam eden sağlık hizmetlerinin iptal edilmek zorunda kalması ve/veya hastaların sağlık kuruluşlarından kaçınması ile bu durum açıklanabilir.
Covid-19 pandemisi sağlık sistemine ve topluma çok sayıda farklı noktadan etki etmiştir. (şekil 1)

Şekil 1: Covid-19’un toplum sağlığı üzerine tüm etkisi1


Direkt etkisi ile fazla sayıda hastada yoğun bakım takibi gerektirmiş, çoklu organ yetmezliği geliştirmiş ve sağlık çalışanlarının farklı hastalıklara aynı anda hizmet sunmasını engellemiştir. Akciğerler ve diğer organlara bıraktığı kalıcı olumsuz etkiler konusunda henüz yeterli hasar tespit bile yapılabilmiş değildir. Pandemi boyunca pek çok tedavi ertelenmek durumunda kalmıştır, kalp krizi nedenli başvuru sayısı pek çok Avrupa ülkesinden yarıdan fazla azalmıştır. Karantina neredeyse tüm Avrupa ülkelerinde insanların akıl sağlığı üzerine de olumsuz etki etmiştir. Ülkelerde pandeminin önüne geçmesi için zorunlu yapılması gereken karantinaların İngiltere’de yalnızlık hissi yaşayanları ikiye katlanmasından, İtalya’da toplumun %42’sinin ruh halinde bozulmalar yaşamasından ve %28’inin uyku bozukluğu yaşamasından muhtemel sorumlu olduğu düşünülmektedir. Farklı bir perspektif ile bakıldığında ise covid-19 nedenli pek çok sektörün kaçınılmaz şekilde etkilendiği ve işsizlik oranlarının arttığı görülmektedir. Avrupa’da yapılan analizlerde işsizlik oranında %1 artışın intihar oranlarında %0.8 artışa neden olduğu saptanmıştır.
Sonuç olarak, covid-19’un dalga etkilerinin henüz yaşanmadığı görülmektedir. Sağlık sistemi ve toplum üzerine tam etkisinin yansıması muhtemel aylar sürecektir.

Referanslar